Axit Humic trong phân bón đóng vai trò gì với cây trồng

Nhiều bà con khi mua phân bón gốc và phân bón lá về bón cho cây trồng có thắc mắc rằng tại sao ngoài chất hữu cơ và các chất đa – trung – vi lượng thông thường còn có thêm axit humic trong phân bón. Dưới đây sẽ là một số giải đáp kiến thức về chất này để giúp bà con có thêm thông tin và hiểu biết hơn khi sử dụng phân bón.

Xác bã thực vật trong tự nhiên được vi sinh vật phân hủy tạo thành một hợp chất hữu cơ phức tạp. Đó chính là chất mùn để tạo nên độ phì nhiều cho đất. Chất mùn này chứa nhiều loại axit hữu cơ như axit humic, axit fulvic, axit fugavic… gọi chung là axit mùn. Trong đó có axit humic chiếm số đông.

Humic là loại axit hữu cơ phức tạp, cấu tạo bởi nhiều thành phần hóa học, có khối lượng phân tử lớn, màu nâu đen, trung bình chứa 50% cacbon, 40% oxy, 5% hydro, 3% nitơ còn lại là lân, lưu huỳnh và các nguyên tố khác. Thành phần chính của axit humic là các vòng cacbon thơm có gắn các nhóm chức hoạt động như các nhóm cacboxyl, quinon, methoxyl…Hoạt tính sinh học của axit humic phụ thuộc vào hàm lượng của các nhóm chức này và khả năng trao đổi ion của chúng.

Axit humic cùng với các axit mùn khác bón vào đất có tác dụng kích thích sự phát triển của hệ rễ giống như một loại chất kích thích ra rễ để hấp thu chất dinh dưỡng tốt hơn, cây sinh trưởng phát triển mạnh hơn. Nếu được hấp thu trực tiếp qua lá chúng sẽ giúp tăng cường sự quang hợp của cây do kích thích sự hoạt động của các men tham gia trong quá trình quang hợp. Cường độ quang hợp mạnh cây sẽ sinh trưởng nhanh. Ngoài ra axit humic còn làm tăng sức đề kháng của cây với sâu bệnh và các điều kiện bất lợi như nóng, rét, hạn, úng, chua phèn. Với các tác dụng trên, axit humic đang được khai thác sử dụng phổ biến trong các chế phẩm phân bón gốc và bón lá, chất kích thích sinh trưởng cây trồng và thuốc trừ bệnh cây.

Loại phân hữu cơ tự nhiên như phân chuồng, phân xanh…cũng chứa chất mùn và axit humic. Khi bón loại phân này sẽ vừa giúp tăng độ phì nhiêu cho đất, cung cấp chất dinh dưỡng cho cây và vừa kích thích sự tăng trưởng, sức đề kháng cho cây. Tỉ lệ chất hữu cơ được phân hủy tạo thành mùn (gọi là hệ số mùn hóa) trong các loại phân chuồng đã ủ hoai trung bình 30 – 50%, phân xanh 20 – 30%. Than bùn là loại phân hữu cơ tự nhiên chứa một khối lượng khá lớn trong lòng đất, tạo thành các mỏ than bùn.

Bản chất axit humic không tan trong nước nên cần phải hoạt hóa axit humic mới giúp cây hấp thụ được. Than bùn nghiền nhỏ trộn với 2 -3% nước amoniac rồi ủ khoảng 5 – 6 giờ là phản ứng có thể xảy ra hoàn toàn.

Chất đạm trong nước amoniac gắn với gốc hữu cơ của axit humic tạo thành humat amôn, vừa dễ hòa tan vừa thêm chất đạm và giảm độ chua. Nhiều bà con có thắc mắc là tại sao đem ủ than bùn với vôi để bón mà cây vẫn không hấp thụ được dinh dưỡng. Thực chất việc ủ như vậy chỉ giảm độ chua và cung cấp thêm chất hữu cơ cho đất chứ không có tác dụng hoạt hóa vì tạo thành humat canxi cũng rất khó tan trong nước, cây không sử dụng được. Ngoài ra, bà con cũng có thể hoạt hóa than bùn bằng vi sinh vật, tuy nhiên thời gian hoạt hóa lâu hơn dùng các muối kiềm.

Than bùn sau khi hoạt hóa có thể dùng làm phân bón ngay hoặc phối trộn thêm với các phân khoáng đa, trung và vi lượng để tạo thánh các loại phân hữu cơ – khoáng, hoặc trộn với vi sinh vật có ích tạo thành phân hữu cơ – vi sinh. Các loại phân hữu cơ được chế biến từ than bùn đã hoạt hóa không những cung cấp chất hữu cơ, vi sinh vật và các chất dinh dưỡng cho đất mà còn sử dụng được tính chất kích thích sinh trưởng vả tăng sức đề kháng cho cây trồng của axit humic.

Các humat trong than bùn đã hoạt hóa cũng được tách chiết để chế thành các phân bón lá cùng với hàn the công nghiệp, chất kích thích sinh trưởng và thuốc phòng trừ bệnh cây. Trong các thuốc bảo vệ thực vật cũng chứa axit humic giúp phòng trừ bệnh cây, giúp tăng cường sức kháng bệnh cho cây: Humat phòng trừ bệnh nghẹt rễ cho lúa và nhiều cây khác; phòng trừ nhiều loại bệnh như lở cổ rễ, đốm lá, sương mai cho cây trồng cạn và các bệnh đạo ôn, khô vằn, vàng lá cho lúa.

Với tác dụng kích thích sinh trưởng và tăng sức đề kháng cho cây, lại dễ khai thác và chế biến với khối lượng lớn từ các mỏ than bùn, axit humic đang trở thành hoạt chất hữu cơ được sử dụng ngày càng phổ biến, góp phần vào quá trình phát triển nền sản xuất nông nghiệp bền vững.